De heilige relikwieën van de Heilige Stoel
De geisha is een typisch symbool van de Japanse cultuur. Eeuwenlang hebben deze vrouwen een rigoureuze training ondergaan om een aantal vaardigheden onder de knie te krijgen en eersteklas entertainers te worden. Maar hoe goed ken je de geschiedenis van de geisha? Wie zijn deze vrouwen en wat doen ze eigenlijk?
In deze galerij reizen we terug in de tijd en nemen we je mee op een reis door de fascinerende (en duistere) geschiedenis van de geisha. Klik verder voor meer informatie.
Tijdens de Edo-periode (1603-1867) was "geisha" een term die werd gebruikt voor professionele entertainers. De mannelijke geisha's uit deze periode werden taikomochi of hokan genoemd.
Dit waren artiesten die gasten vermaakten. Van muzikanten tot verhalenvertellers, dansers en narren, mannelijke geisha's waren een constante aanwezigheid op adellijke en chique feesten en later in bordelen.
Rond 1780 begonnen vrouwen de amusementsindustrie te domineren. Vrouwen waren voornamelijk odoriko (dansmeisjes), maar ze dienden ook als assistenten van de oiran (hofdames met de hoogste rang).
Odoriko waren vaak jonge meisjes, maar naarmate ze ouder werden verfijnden ze hun vak tot het hoogste niveau. De oudere artiesten werden geisha genoemd. Geisha werden uiteindelijk de favoriete entertainers van de Japanse high society. In tegenstelling tot de oiran werden de geisha's echter niet intiem met hun klanten.
Tegen de jaren 1830 hadden de geisha's zich gevestigd als de belangrijkste entertainers van Japan. Deze eliteartiesten werden formeel opgeleid in geishascholen en -opleidingscentra.
Trainen en leven als geisha was noch gemakkelijk, noch goedkoop. Hun opleidingsniveau, ervaring en populariteit zorgden voor een hiërarchie onder de geisha's. De besten waren zeer gewild om in theehuizen en uitgaansgelegenheden te werken.
De opleiding tot geisha begon al op zeer jonge leeftijd. Ouders verkochten hun dochters vanaf zes jaar aan een okiya (een vrouwenhuis), waar ze hun hele carrière aan verbonden bleven. Okiya werden gerund door een okāsan (een "moeder"). Tegenwoordig is de opleiding tot geisha vrijwillig en begint deze als de meisjes in hun tienerjaren zijn. Jonge meisjes worden niet meer aan okiya verkocht.
De okiya dekte alle kosten voor een meisje, inclusief geishascholen, huisvesting, voedsel, kleding, enzovoort. Niets van dit alles was echter gratis. De schuld begon terugbetaald te worden aan de okiya als het meisje als maiko (leerling geisha) ging werken.
Meisjes begonnen hun opleiding als shikomi. Hun rol was om te observeren en de okiya en de geisha van het huishouden te dienen. Ze kregen huishoudelijke taken en moesten "oproepbaar" zijn voor alles wat de werkende geisha nodig had. Ze leerden staan, zitten, knielen, spreken en hun emoties en uitdrukkingen onder controle te houden. Discipline was alles in deze fase van de geishatraining.
Geisha's leerden over de kunsten, hoe ze moesten entertainen en sociale etiquette in scholen die nyokoba heetten. Ze leerden dansen, een instrument bespelen (vaak de shamisen of shimedaiko) en zingen.
Studenten leerden ook hoe ze gasten moesten vermaken, hoe ze met hen moesten omgaan en hoe ze zich moesten gedragen tijdens rituele theeceremonies. Ze bestudeerden ook kunsten zoals ikebana (bloemschikken) en shodoh (kalligrafie).
De opleiding tot geisha was erg veeleisend. De meisjes moesten hun accent en dialect kwijtraken en leren spreken in een oud dialect uit het district van hun okiya. Ze moesten perfect leren zitten, lopen en sake inschenken, en dat alles in een beperkende kimono met zeer lange mouwen. Ze moesten ook op de geisha-manier communiceren, gracieus en diplomatiek, en nooit emotioneel reageren.
De volgende fase van de geishatraining in de nyokoba was de minarai periode ("leren door te kijken"). Naast de huishoudelijke taken en de dienstbaarheid aan werkende geisha's gingen de meisjes een speciale relatie aan met de geisha met een hogere rang, die dan haar onēsan (mentor) werd. Minarai observeerde de onēsan tijdens hun werk en kleedde zich zelfs net als zij, maar wel in minder verfijnde kleding, wat hun lagere rang aangaf.
Als een minarai 15 wordt, krijgt ze haar misedashi, een ceremonie die haar overgang naar maiko, een leerling-geisha, markeert. Het meisje krijgt haar haar in de speciale maikostijl en doet voor het eerst volledige make-up op. Ook draagt ze voor het eerst een kuromontsuki, een zwarte kimono met het okiya-wapen erop geborduurd.
Dan begint het echte werk. Leerling-geisha's moeten hun schuld betalen, dus al het geld dat ze verdienen gaat naar de okiya. De maiko kreeg alleen een toelage van de okiya.
De kimono en obi (een grote stoffen riem die een soort strik vormt aan de achterkant) van een maiko zijn prachtige kledingstukken. De kleuren weerspiegelen de seizoenen en de stof is vrij dik en zwaar. De outfit van een maiko wordt aangevuld met sandalen die okobo worden genoemd.
De look van een maiko is niet compleet zonder hun kenmerkende make-up, vooral de oshiroi (witte poeder make-up). Maiko brengen ook rozige oogaccenten aan en dragen een rode lippenstift die bekend staat als beni. Hoe een maiko lippenstift draagt is een indicatie van status. Nieuwe maiko lakken alleen hun onderlip, terwijl maiko van hoger niveau beide lippen kleuren.
Het zwart maken van de tanden was ook gebruikelijk bij oudere maiko. De hele make-up routine kon wel een uur in beslag nemen.
Oshiroi-make-up, het witte poeder dat maiko gebruikten om hun karakteristieke uiterlijk te krijgen, bevatte loodwit, waardoor het zeer giftig was. Hoofdpijn, krampen en een hoge bloeddruk waren veel voorkomende symptomen en de huid werd na jarenlang gebruik aanzienlijk beschadigd. De Japanse regering verbood gezichtspoeder op loodbasis in 1877, maar pas in 1904 werd een loodvrij poeder op de markt gebracht.
Het haar van een maiko, een knot die de miokuri wordt genoemd, is een vrij complex kapsel en kan vrij pijnlijk zijn om te stylen. Bloemenversieringen zoals kanzashi of zilveren franjes die bira ōgi worden genoemd, worden gebruikt om het haar te versieren. De haarstijl gaf ook de rang van de maiko aan.
Maiko's moesten minstens één keer per week naar de kapper en spendeerden lange periodes zonder hun haar te wassen. Omdat het haar van de maiko erg strak wordt getrokken, leidt dit na verloop van tijd tot kale plekken. Deze worden echter gezien als eretekens in de geisha-gemeenschap; een teken van hard werken en toewijding.
Slapen met zo'n versierd kapsel is niet makkelijk, dus moesten maiko's op harde, verhoogde kussens, taka-makura genoemd, slapen. De meisjes trainden om 's nachts niet te bewegen, want als ze hun hoofd van het kussen lieten glijden, werd hun haar geplet.
Rond de leeftijd van 20 jaar is een maiko ervaren genoeg om een geiko, ook wel geisha genoemd, te worden. Een ceremonie met de naam erikae ("omdraaien van de kraag") markeert nu de gelegenheid, maar in het verleden werd het overgangsritueel mizuage genoemd. De maiko verwijderde een rode kraag en verving deze door een witte om haar nieuwe status aan te geven. Daarna bezocht ze de theehuizen en deelde ze geschenken uit aan haar begunstigers.
Het gerucht gaat dat de overgang van maiko (leerling) naar geiko (volwaardige geisha) veel duisterder is dan een eenvoudige ceremonie. Men gelooft dat de maagdelijkheid van de maiko werd geboden om de bescherming van een danna, een levenslange sponsor, te verkrijgen. Het geld zou dan naar de okiya gaan.
Of dit waar is of gewoon een gerucht, staat nog ter discussie. Sommige voormalige geisha's hebben het in de media bevestigd, maar anderen beweren weer van niet. Japan verbood prostitutie in de jaren 1950, dus het ruilen van de maagdelijkheid van een vrouw voor bescherming zou illegaal zijn.
Zodra ze hun volledige schuld aan de okiya hebben afbetaald en geisha zijn geworden, beginnen deze vrouwen hun eigen geld te verdienen. Het inkomen komt uit allerlei hoeken, waaronder het bijwonen van evenementen in theehuizen, banketten en het ontvangen van gulle fooien van klanten.
In tegenstelling tot de kleurrijke maiko, kiezen geisha's voor subtielere kimono's. Hun make-up wordt ook een stuk lichter en ze schilderen hun gezichten alleen wit voor specifieke optredens.
Naar schatting waren er voor de Tweede Wereldoorlog ongeveer 80.000 geisha's in Japan. Veel geishawijken werden verwoest en theehuizen en okiya's werden gesloten. Daardoor moesten veel geisha's elders werk zoeken, onder andere in fabrieken. Maar geisha's deden na de oorlog weer zaken, ook al moesten ze zich aanpassen en cocktails serveren aan de geallieerden in plaats van sake.
Toen de populariteit van het geisha-uiterlijk onder westerlingen toenam, begonnen vrouwen verkleed als geisha geallieerde troepen te benaderen om geld te verdienen. Dit waren echter sekswerkers en geen echte geisha's, waardoor de reputatie van de echte geisha nog jarenlang werd bezoedeld.
Geisha's kunnen met pensioen wanneer ze maar willen, en velen doen dat met de financiële steun van hun danna (sponsor) met wie sommigen een hechte band hebben.
Sinds 2023 zijn er naar schatting nog maar ongeveer duizend werkende geisha's in Japan.
Bronnen: (History Collection) (Unseen Japan) (Vice) (CTN News) (Encyclopedia of Japan) (Japan Centric) (Slate)
De duistere geschiedenis van de geisha
Wist je dat de eerste geisha's mannen waren?
LIFESTYLE Japan
De geisha is een typisch symbool van de Japanse cultuur. Eeuwenlang hebben deze vrouwen een rigoureuze training ondergaan om een aantal vaardigheden onder de knie te krijgen en eersteklas entertainers te worden. Maar hoe goed ken je de geschiedenis van de geisha? Wie zijn deze vrouwen en wat doen ze eigenlijk?
In deze galerij reizen we terug in de tijd en nemen we je mee op een reis door de fascinerende (en duistere) geschiedenis van de geisha. Klik verder voor meer informatie.