Staat wij in de lijst?
Sommigen zeggen dat de wereld zal eindigen in vuur, anderen in ijs, maar wetenschappers zijn er zekerder van dan ooit tevoren wat dat antwoord zou kunnen zijn. In het grote theater van het bestaan is het doek voor onze soort nog maar net opgetrokken, maar nu al voelen we ons aangetrokken tot de ultieme vraag: hoe zal het allemaal eindigen?
Van de langzame dood van onze zon tot het gewelddadig uiteenspatten van sterrenstelsels, van rondzwevende planeten die losgelaten worden in de eindeloze nacht tot theorieën over botsende universa, kosmologen hebben door de tijd paden afgelegd die naar duizelingwekkende en angstaanjagende mogelijkheden leiden. Sommige conclusies zijn gebaseerd op de wetten van de natuurkunde, andere op speculatieve grenzen van de theorie, maar ze onthullen allemaal een universum dat verre van statisch en verre van veilig is.
Dus of je nu troost vindt in het langzame verdwijnen van een kosmische bevriezing of angst in de chaos van een vurige ondergang, klik door deze galerij om te zien hoe ons universum mogelijk tot een einde zal komen.
Onze zon is een gloeiende bol gas die de warmte en het licht produceert die we nodig hebben om te overleven. Hij maakt energie vrij door waterstof om te zetten in helium, maar de zon is al halverwege zijn leven. Als de waterstof over een paar miljard jaar op is, zal de zon uitdijen tot een monsterlijke rode reuzenster.
Als de zon over ongeveer vijf miljard jaar haar rode reuzenfase ingaat, kan ze genoeg opzwellen om Mercurius, Venus en mogelijk de aarde op te slokken. Of op zijn minst zal onze planeet worden gebakken als de oceanen koken en het oppervlak wordt gesteriliseerd met ongelooflijke hoeveelheden UV-licht.
Als de rode reus zijn resterende lagen de ruimte in stuwt, vormt hij een planetaire nevel (een etherisch, gloeiend omhulsel van gas) terwijl de dichte, uitgebrande kern achterblijft als een witte dwerg, die vaag gloeit in het donker.
Zonder de zwaartekracht van de zon zullen de overgebleven planeten in het zonnestelsel op drift raken in het kosmische duister en schurkenplaneten worden: werelden zonder ster die onaangeroerd en alleen door de leegte reizen.
Miljarden jaren na de dood van ons zonnestelsel zal onze Melkweg botsen en samensmelten met het Andromedastelsel in een majestueuze maar chaotische zwaartekrachtinteractie die het aanzicht van ons galactische huis voor altijd zal veranderen. Maar hoe zit het met de schaal van ons hele universum?
De oerknal, die bijna 14 miljard jaar geleden plaatsvond, markeerde de geboorte van ruimte en tijd. Het begon als een onvoorstelbaar hete, dichte singulariteit die explodeerde en zich uitbreidde tot de enorme kosmos die we vandaag de dag waarnemen.
Sinds de oerknal is het heelal voortdurend aan het uitdijen. Deze uitdijing staat centraal in alle belangrijke theorieën over het einde van het universum, omdat het bepaalt of de kosmos zich eeuwig zal uitstrekken, zal instorten of uit elkaar zal scheuren.
Donkere energie, ontdekt door waarnemingen van verre supernova's, lijkt het universum steeds sneller uit elkaar te duwen. Het blijft de grootste onbekende variabele om te bepalen hoe het universum uiteindelijk zal eindigen.
Als de uitdijing van het heelal oneindig doorgaat, zullen sterren opbranden, sterrenstelsels zullen uit elkaar vallen en de temperatuur zal naar het absolute nulpunt dalen. Dit stille, sombere scenario staat bekend als de Big Freeze, oftewel de dood van het heelal.
Volgens de tweede wet van de thermodynamica neemt entropie (wanorde en willekeur) altijd toe. Uiteindelijk zal de energie zo dun zijn dat er geen processen meer kunnen plaatsvinden en het universum dood, bewegingloos en koud zal worden.
Een andere theorie over hoe het universum zal eindigen, is dat donkere energie na verloop van tijd sterker wordt en sterrenstelsels, sterren, planeten en zelfs atomen uit elkaar kan scheuren. Dit theoretische scenario, dat bekend staat als de Big Rip, voorspelt een gewelddadige ontrafeling van het weefsel van de ruimte.
Bij fantoomenergie, een variant op de Big Rip, gaat het om een vorm van donkere energie met ultra-negatieve druk. In tegenstelling tot reguliere donkere energie, die ervoor zorgt dat de uitdijing versnelt, zou fantoomenergie in de loop van de tijd sterker kunnen worden. Dit zou zo krachtig kunnen gebeuren dat het uiteindelijk alle krachten overwint en sterrenstelsels, sterren, planeten en zelfs atomen uit elkaar scheurt.
In tegenstelling tot de Big Freeze stelt de Big Crunch theorie dat de uitdijing van het universum uiteindelijk zal stoppen en omkeren. De zwaartekracht zou alles weer bij elkaar trekken, wat zou eindigen in een catastrofale ineenstorting.
De wetenschappelijke theorie die bekend staat als de Big Bounce suggereert dat het universum zou kunnen samentrekken in een Big Crunch en dan weer terugveert in een nieuwe expansie en een nieuwe Big Bang. Dit zou singulariteiten omzeilen en de kosmische geschiedenis eeuwig in beweging houden.
Kwantummechanica laat de angstaanjagende mogelijkheid van vacuümverval toe. Het universum bestaat momenteel in wat kan worden beschouwd als een 'vals vacuüm' (een stabiele maar niet de meest stabiele toestand). Als het universum plotseling zou overgaan naar een lager-energetisch 'echt vacuüm', zou het met lichtsnelheid uitdijen, de wetten van de fysica herschrijven en alles uitwissen zonder waarschuwing.
De kosmische microgolfachtergrond, een overblijfsel van de oerknal, is al aan het afkoelen. Na verloop van tijd zal deze niet meer waarneembaar zijn en zal het heelal geen enkele echo meer hebben van zijn explosieve geboorte.
Protonverval, een hypothetisch proces dat door sommige grote eengemaakte theorieën wordt voorspeld, zou kunnen betekenen dat alle materie in het universum uiteindelijk uiteenvalt in subatomaire deeltjes. Als dit waar is, zullen zelfs de atomen van sterren en planeten verdwijnen.
Uiteindelijk zullen sterrenstelsels sneller worden dan wij ze kunnen zien. Hun licht zal ons niet meer bereiken omdat ze met de lichtsnelheid versnellen. Hierdoor zal het waarneembare universum krimpen tot er alleen nog lokale overblijfselen zichtbaar zijn.
Eén ding is echter zeker: in de loop van triljoenen jaren zullen sterren in het heelal hun waterstofbrandstof opmaken en in veel vreemdere dingen veranderen. Sterrenstelsels zullen donkerder worden naarmate er minder nieuwe sterren worden gevormd.
Nadat alle sterren zijn gestorven, blijven er alleen nog exotische objecten over: zwarte gaten, neutronensterren en zwarte dwergen. Deze overblijfselen zullen stilletjes de dieper wordende nacht bevolken, fluisterend over een eens zo levendige kosmos.
Dankzij hun immense massa en zwaartekracht zullen zwarte gaten naar verwachting al het andere overleven en heersen over een leeg universum, lang nadat sterren en materie zijn verdwenen.
De beroemde theoretisch natuurkundige Stephen Hawking stelde voor dat zwarte gaten zwakke straling uitzenden, waardoor ze langzaam massa verliezen. Over een lange periode zullen zelfs deze titanen volledig verdampen, wat een einde zal maken aan het hoofdstuk structuur in het fysieke rijk.
Zodra zwarte gaten verdwijnen, blijft er geen georganiseerde materie meer over. Het universum wordt een leeg canvas, verstoken van licht of vorm, en de energie is veel te diffuus om iets te creëren of in stand te houden. Er gebeurt voor altijd niets.
Kleine energieschommelingen in de lege ruimte zouden spontaan een nieuw universum kunnen doen ontstaan. Hoewel dit volledig speculatief is, zijn wetenschappers er zeker van dat wedergeboorte mogelijk is. Het zou in wezen een nieuwe oerknal zijn uit de as van de vorige.
Maar als onderliggende kwantumvelden veranderen of verslechteren, zal de ruimte-tijd zelf misschien niet eeuwig blijven bestaan. In sommige theorieën zou het weefsel van de werkelijkheid zich kunnen ontrafelen en een rijk achterlaten zonder tijd, ruimte of materie.
Als het multiversum bestaat, is ons universum misschien maar één van de vele bubbels. In sommige alternatieve universums zou het leven kunnen gedijen lang nadat ons universum is gestorven. Universums zouden ook met elkaar in botsing kunnen komen, waardoor hun inhoud verandert of vernietigd wordt.
Toekomstige ontdekkingen kunnen onze kijk op het universum fundamenteel veranderen. Theorieën die we vandaag de dag als waarheid beschouwen, kunnen slechts een opstapje zijn naar openbaringen die de werkelijkheid volledig herschrijven. Alleen de tijd zal leren hoe deze mogelijkheden zich ontvouwen.
Ondanks deze angstaanjagende toekomscenarios, laat hun afstand ons nog genoeg tijd om te onderzoeken, te ontdekken en ons te verwonderen. We niet hoeven niet zo snel te vresen voor het einde van het universum, maar kan wel gebruikt worden als een aansporing om ons te verwonderen en ontzag te blijven houden voor de kosmos.
Gezien de enorme tijdschaal van de toekomst en onze eigen waarnemingsbeperkingen, zullen we hoogstwaaschijnlijk nooit getuige zijn van het laatste hoofdstuk van het universum. Het einde zou kunnen komen in een vorm die zo vreemd is dat we het niet eens zouden bevatten.
Zie ook: Wat zijn de veiligste landen als er een derde wereldoorlog uitbreekt?
Bronnen: (Royal Museums Greenwich) (Natural History Magazine) (National Geographic)
Hoe zal het universum eindigen?
Niets duurt eeuwig, zelfs het universum zelf niet
LIFESTYLE wetenschap
Sommigen zeggen dat de wereld zal eindigen in vuur, anderen in ijs, maar wetenschappers zijn er zekerder van dan ooit tevoren wat dat antwoord zou kunnen zijn. In het grote theater van het bestaan is het doek voor onze soort nog maar net opgetrokken, maar nu al voelen we ons aangetrokken tot de ultieme vraag: hoe zal het allemaal eindigen?
Van de langzame dood van onze zon tot het gewelddadig uiteenspatten van sterrenstelsels, van rondzwevende planeten die losgelaten worden in de eindeloze nacht tot theorieën over botsende universa, kosmologen hebben door de tijd paden afgelegd die naar duizelingwekkende en angstaanjagende mogelijkheden leiden. Sommige conclusies zijn gebaseerd op de wetten van de natuurkunde, andere op speculatieve grenzen van de theorie, maar ze onthullen allemaal een universum dat verre van statisch en verre van veilig is.
Dus of je nu troost vindt in het langzame verdwijnen van een kosmische bevriezing of angst in de chaos van een vurige ondergang, klik door deze galerij om te zien hoe ons universum mogelijk tot een einde zal komen.