Een reis langs de grenzen van begrip
Of we nu zouden bevriezen, in actie zouden komen of kalm zouden proberen te blijven: we hebben ons allemaal wel eens voorgesteld hoe we zouden reageren te midden van een crisis. Wanneer een ramp zich echter voordoet, doen onze hersenen vaak het onverwachte. In haar diepgaande onderzoek naar enkele van de bekendste rampen onthulde journaliste Amanda Ripley interessante inzichten in hoe angst en stress ons overlevingsinstinct beïnvloeden. Van de 9/11-tragedie tot andere stressvolle gebeurtenissen, Ripley onderzocht wat daadwerkelijk het verschil maakt tussen leven en dood.
Ben je benieuwd wat bepaalt wie wel en wie niet overleeft in deze intense situaties? Blader door de volgende galerij en ontdek welke verrassende factoren jou kunnen helpen een crisis te overleven.
We denken allemaal dat we weten hoe we in een crisis zouden handelen, maar zelden verloopt het zoals verwacht wanneer er een ramp plaatsvindt.
Deze veronderstelling was voor onderzoekers, waaronder Time-verslaggever en bestsellerauteur Amanda Ripley, aanleiding om onderzoek te doen.
In haar boek 'The Unthinkable: Who Survives When Disaster Strikes — And Why' uit 2008 onderzocht Ripley de verschillende en vaak onverwachte manieren waarop mensen reageren op rampen.
Van schietpartijen en overstromingen tot vliegtuigcrashes en terroristische aanslagen zoals die op 11 september 2001: Ripley benadrukt hoe mensen, evenals de meeste zoogdieren, de neiging hebben om dicht te klappen in zeer angstaanjagende situaties waarvoor ze niet getraind zijn of geen ervaring hebben.
Onderzoekers noemen deze onbewuste reactie 'negatieve paniek'. In tegenstelling tot de veronderstelde 'positieve paniek' die slachtoffers tot actie aanzet, merkt Ripley op dat mensen die negatieve paniek ervaren vaak dichtklappen en niets doen.
Ripley stelt ook dat we allemaal een 'rampenpersoonlijkheid' hebben die de overhand neemt in kritieke situaties en dat we die beter eerst kunnen begrijpen voordat we die nodig hebben.
Van hysterisch schreeuwen tot helemaal dichtklappen of bevriezen: het reactiegedrag verschilt enorm per persoonlijkheid.
Hoewel het misschien bizar lijkt, is lachen in tragische situaties heel normaal en doen veel mensen dit. Het is een reactie van het lichaam om de spanning te verlichten.
Anderen activeren juist hun 'heldenmodus', waarbij ze ongelofelijk moedige daden verrichten om levens te redden en anderen uit chaotische situaties te halen.
Volgens Ripley kun je niet voorspellen wat voor rampenpersoonlijkheid iemand heeft door slechts naar hem of haar te kijken.
Iemand die kwetsbaar lijkt of snel bang lijkt te worden, kan toch heldhaftig reageren als hij of zij in een crisissituatie belandt.
Voor haar boek interviewde Ripley overlevenden van diverse aangrijpende rampen. Ze ontdekte een consistent gedragspatroon in verschillende contexten, van vliegtuigcrashes tot aardbevingen.
Het patroon omvat verschillende emoties en reacties die zich ontvouwen in drie fasen. Deze fasen noemt Ripley de ontkenningsfase, overwegingsfase en beslissingsfase.
Ontkenning wordt gekenmerkt door diep ongeloof, wat leidt tot een vertraagde reactie op de situatie die zich ontvouwt: een 'dit kan niet waar zijn'-reactie.
In deze fase worden mensen vaak socialer en zoeken ze contact met anderen die zich in dezelfde situatie bevinden. Onderzoekers noemen dit gedrag, waarbij mensen bespreken wat er gebeurt en mogelijke vervolgstappen overwegen, 'milling' ('frezen' vertaald). Je probeert bij meerdere bronnen informatie te achterhalen om de situatie en daarmee dreiging in kaart te brengen.
Dit is het cruciale moment waarop mensen actie ondernemen, of dat nu is door te blijven en de leiding te nemen, met anderen samen te werken, te vluchten of helemaal niets te doen.
Een gedragspatroon dat in verschillende rampsituaties is waargenomen en dat Ripley 'de normaliteitsbias' noemt, heeft betrekking op onze neiging om te geloven (of te verwachten) dat alles goed komt, wat er ook gebeurt.
Dit komt doordat onze hersenen afhankelijk zijn van informatie uit eerdere ervaringen of herinneringen. Als je nog nooit eerder een ramp hebt meegemaakt, mist je brein een referentiepunt om je handelingen te sturen.
Een van de rampen die Ripley het meest bestudeerde, waren de aanslagen op 11 september 2001. Deze tragedie is uitgebreid vastgelegd en biedt diepere inzichten.
Ze ontdekte dat mensen gemiddeld zes minuten nodig hadden om te beginnen met evacueren, waarbij ze tijd besteedden aan het verzamelen van persoonlijke bezittingen en het uitschakelen van computers.
Naar verluidt was het eerste wat de meeste mensen deden gesprekken met elkaar voeren: gedrag dat herkenbaar is voor iedereen die ooit op kantoor heeft gewerkt.
Zoals Ripley het zegt: "Als een rookmelder afgaat, kijk je als eerste om je heen om te zien wat de rest aan het doen is."
Ze geeft aan dat dit een slimme overlevingstactiek is wanneer de mensen om je heen meer informatie hebben of weten hoe ze aan de situatie kunnen ontsnappen.
In tegenstelling tot wat we in stressvolle situaties zouden verwachten, zijn mensen tijdens een crisis vaak vriendelijker en beleefder.
Ripley merkt op dat een van de redenen dat de evacuatie op 11 september 2001 zo lang duurde, was dat mensen die van hogere verdiepingen naar beneden kwamen, degenen die van lagere verdiepingen via de trap naar beneden gingen voor lieten gaan.
De journaliste merkt op dat de ontkenningsfase en de overwegingsfase de cruciale beslissingsfase kunnen beïnvloeden. Ripley legt uit dat de meeste vliegtuigcrashes te overleven zijn, maar als passagiers niet snel vertrekken, dalen hun overlevingskansen drastisch vanwege de branden die vaak na de crash ontstaan.
Ripley verwijst naar een van de dodelijkste ongelukken in de luchtvaartgeschiedenis en herinnert zich de vliegtuigramp van Tenerife in 1977, die meer dan 500 levens eiste. Een man wist zichzelf en zijn vrouw te redden door bij het instappen bewust op de nooduitgangen te letten.
Na de crash greep hij onmiddellijk de hand van zijn vrouw en liep hij naar een nooduitgang. Ze overleefden, terwijl de meeste passagiers bleven steken in de ontkenningsfase of overwegingsfase. Hun lichamen werden later in hun stoelen gevonden en ze bleken te zijn overleden door het inademen van rook.
Wanneer een grote hoeveelheid cortisol, een stresshormoon, wordt aangemaakt, kan de oog-handcoördinatie worden verstoord, het perifere zicht worden verminderd en ervoor worden gezorgd dat de tijd lijkt te vertragen.
Op deze manier helpen de hersenen ons om met de situatie om te gaan, maar het kan er ook toe leiden dat mensen in de ontkenningsfase of overwegingsfase blijven hangen.
Je eerdere ervaringen, of je een training hebt gevolgd of eerder in een crisissituatie hebt gezeten, met wie je bent en hoe lang je in de ontkenningsfase blijft hangen, zijn allemaal factoren die bepalen wat je wel of niet doet.
De oplossing? Ripley benadrukt dat we "bewust kunnen evolueren" met behulp van realistische training. Hoe meer je oefent en begrijpt, niet alleen hoe je moet handelen onder stress, maar ook hoe je je automatische reacties kunt beheersen, hoe effectiever je zult reageren in een crisis.
Een van de grootste fouten die Ripley bij rampen waarneemt, is dat autoriteiten vaak informatie achterhouden uit angst voor paniek en verwarring bij de bevolking. Ze benadrukt echter dat gewone mensen de echte frontlinie vormen bij een ramp en beter voorbereid en getraind zouden moeten zijn. Toch is extra informatie cruciaal om te overleven.
Zie ook: Wat zijn de veiligste landen als er een derde wereldoorlog uitbreekt?
Bronnen: (Big Think) (Federal Emergency Management Agency)
Hoe je hersenen werken in een noodsituatie: lessen van overlevenden van rampen
Wat daadwerkelijk het verschil maakt tussen leven en dood
LIFESTYLE Crisisrespons
Of we nu zouden bevriezen, in actie zouden komen of kalm zouden proberen te blijven: we hebben ons allemaal wel eens voorgesteld hoe we zouden reageren te midden van een crisis. Wanneer een ramp zich echter voordoet, doen onze hersenen vaak het onverwachte. In haar diepgaande onderzoek naar enkele van de bekendste rampen onthulde journaliste Amanda Ripley interessante inzichten in hoe angst en stress ons overlevingsinstinct beïnvloeden. Van de 9/11-tragedie tot andere stressvolle gebeurtenissen, Ripley onderzocht wat daadwerkelijk het verschil maakt tussen leven en dood.
Ben je benieuwd wat bepaalt wie wel en wie niet overleeft in deze intense situaties? Blader door de volgende galerij en ontdek welke verrassende factoren jou kunnen helpen een crisis te overleven.