De heilige relikwieën van de Heilige Stoel
Op 18 september 1961 stortte een vliegtuig met aan boord Dag Hammarskjöld, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, neer, waarbij hij en 15 anderen omkwamen. De tragedie vond plaats tegen de achtergrond van het geweld en de onrust in Congo. Velen geloven dat de topdiplomaat werd vermoord; zijn vliegtuig werd uit de lucht gebombardeerd of neergeschoten. Maar meer dan 60 jaar later is er nog steeds geen definitieve oorzaak voor de crash gevonden. Er zijn theorieën naar voren gebracht, het meest recent door de VN zelf in een rapport dat suggereert dat het neerhalen van het vliegtuig inderdaad te wijten was aan een 'aanval van buitenaf'. Maar wat zijn de omstandigheden die Hammarskjöld ertoe brachten om toch die noodlottige vlucht te nemen en waarom wordt opzet vermoedt?
Klik door de volgende galerij en lees meer over het grootste mysterie in de geschiedenis van de VN.
Dag Hammarskjöld was een Zweedse econoom en diplomaat die van april 1953 tot september 1961 de tweede secretaris-generaal van de Verenigde Naties was.
Hammarskjöld volgde Trygve Lie op, die op 10 november 1952 zijn ontslag aankondigde. Lie was de eerste VN-chef.
Op 10 april 1953 werd Hammarskjöld verkozen voor een ambtstermijn van vijf jaar. In september 1957 werd hij herkozen voor nog een termijn van vijf jaar. Hij staat op de foto achter zijn bureau op zijn eerste werkdag.
In 1955, tijdens zijn eerste ambtstermijn, bezocht Hammarskjöld China voor besprekingen met premier Zhou Enlai, ogenschijnlijk om te onderhandelen over de vrijlating van 15 Amerikaanse piloten die door de Chinezen gevangen waren genomen tijdens de Koreaanse oorlog.
China stemde vervolgens toe en liet de piloten vrij. Het was Hammarskjölds eerste diplomatieke succes en bij zijn terugkeer in New York werd de VN-chef door de pers in de bloemetjes gezet.
Tijdens zijn ambtstermijn probeerde de secretaris-generaal vaak de relaties tussen Israël en de Arabische staten te verbeteren. Hij diende als bemiddelaar tussen David Ben-Gurion (op de foto) en Gamal Abdel Nasser tijdens de Suez-crisis van 1956.
In 1956 werd de United Nations Emergency Force (UNEF) opgericht door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om de crisis vreedzaam te beëindigen. Hammarskjöld heeft de UNEF ontwikkeld tot een vredesmacht.
Presidentskandidaat John F. Kennedy ontmoette Hammarskjöld, die hij zeer bewonderde, in december 1960. Kennedy zei na zijn dood over Hammarskjöld: "Ik realiseer me nu dat ik in vergelijking met hem een kleine man ben. Hij was de grootste staatsman van onze eeuw."
In juni 1960 werd Belgisch Congo de onafhankelijke Republiek Congo (nu Democratische Republiek Congo). Hammarskjöld nodigde de nieuwe premier, Patrice Lumumba (tweede links), en leden van zijn kabinet uit voor gesprekken in New York.
Ondertussen was Congo een kruitvat van burgertwisten en wijdverspreid geweld geworden. Op 15 augustus 1960 arriveerde een troepenmacht van ongeveer 20.000 VN-vredeshandhavers in Élisabethville (nu Lubumbashi) om de orde te herstellen.
Diezelfde maand bezocht Hammarskjöld Congo en ontmoette hij onder andere Moïse Tshombe, president van de afscheidingsstaat Katanga. De afgescheiden provincie zou al snel een centrale rol spelen in het lot dat de secretaris-generaal was beschoren.
De weigering van Hammarskjöld om vredeshandhavers in dienst te stellen van de grondwettelijk verkozen regering van premier Lumumba wekte de woede op van Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov. De VS hielden vast aan de beslissing van de secretaris-generaal: Patrice Lumumba werd door Amerikaanse functionarissen beschouwd als een gevaarlijke, pro-communistische radicaal.
In november werd Patrice Lumumba gevangen genomen door troepen die loyaal waren aan Mobutu Sese Seko. Mobutu kreeg steun van België en de Verenigde Staten en zette Lumumba uiteindelijk af. Hij liet hem op 17 januari 1961 terechtstellen. Op 17 januari 1961 liet hij hem executeren.
Tijdens Lumumba's detentie had Hammarskjöld een oproep gedaan aan de Congolese president, Joseph Kasa-Vubu, om zijn premier volgens de regels van de kunst te behandelen. Zijn verzoek was aan dovemansoren gericht. De Sovjets eisten ondertussen dat de VN de onmiddellijke vrijlating van Lumumba zou nastreven. Het Kremlin eiste ook het onmiddellijke ontslag van Hammarskjöld, de arrestatie van Mobutu en Moïse Tshombe en de terugtrekking van de VN-vredestroepen.
Hammarskjöld zat in een hoek. Als antwoord op de kritiek van de Sovjet-Unie op zijn operaties in Congo, zei hij dat als de VN-troepen uit Congo zouden worden teruggetrokken: "Ik vrees dat alles zal afbrokkelen".
Een resolutie pro-Lumumba werd op 14 december met 8-2 verworpen. Later sprak de Sovjet-Unie haar veto uit over een westerse resolutie die Hammarskjöld meer bevoegdheden zou hebben gegeven om de situatie in Congo aan te pakken.
VN-eenheden in Congo waren inmiddels in rechtstreeks conflict met Katangese troepen onder leiding van Moise Tshombe. Tshombe streed voor een onafhankelijk Katanga en had aangekondigd dat elke interventie van VN-troepen met geweld zou worden beantwoord.
Het was in deze onrust dat Dag Hammarskjöld op 13 september 1961 in Léopoldville aankwam om een vredesmissie te leiden.
Op 18 september stapten Hammarskjöld en 15 andere passagiers aan boord van een Douglas DC-6 lijnvliegtuig, zijn missie was om te onderhandelen over een staakt-het-vuren tussen de strijdende partijen. Maar het vliegtuig bereikte nooit zijn bestemming. Enkele uren na de vlucht stortte de DC-6 neer in de buurt van Ndola, Noord-Rhodesië (het huidige Zambia). Op één na kwamen alle inzittenden om bij de crash. De enige overlevende passagier overleed alsnog een paar dagen later aan zijn verwondingen.
De precieze omstandigheden die leidden tot de tragedie zijn nooit helemaal opgehelderd. De passagier die de crash overleefde, een man genaamd Sergeant Harold Julien, sprak vanuit zijn ziekenhuisbed over het zien van 'vonken in de lucht' kort voor de crash. Hij herinnerde zich ook een explosie. Julien overleed voordat hij meer informatie kon geven.
Drie verschillende onderzoeken zijn niet tot een definitieve conclusie kunnen komen over wat er die noodlottige nacht is gebeurd. Een Rhodesisch onderzoek uit 1962 concludeerde dat een fout van de piloot de schuld was; een later VN-onderzoek kon de oorzaak van de crash niet vaststellen. De voormalige Amerikaanse president Harry S. Truman was ervan overtuigd dat Hammarskjöld was vermoord. Hij "stond op het punt iets gedaan te krijgen toen ze hem vermoordden," vertelde hij aan verslaggevers. "Merk op dat ik zeg 'toen ze hem vermoordden'."
De KGB, de CIA en MI6 waren allemaal actief in Congo ten tijde van de crash en hadden allemaal belang bij de uitkomst van het conflict tussen de VN en Katanga.
Verschillende mensen die op de plaats van de crash waren, beweerden dat de DC-6 doorzeefd was met kogels. Een meer luguber verslag suggereerde dat Hammarskjöld de crash had overleefd, maar ter plekke was gedood. Deze beweringen werden afgedaan als de wilde fantasieën van samenzweringstheoretici.
De dood van Hammarskjöld schokte de internationale diplomatieke gemeenschap en de hele wereld. Maar zonder een volledige verklaring over de oorzaak van de crash, begonnen speculaties en geruchten de ronde te doen.
Hammarskjölds inspanningen voor vrede in Congo en zijn bredere werk om verschillende wereldwijde crises op te lossen, leidden ertoe dat hij de enige postuum ontvanger van de Nobelprijs voor de Vrede was.
Tientallen jaren gingen voorbij toen in 2014 nieuw vrijgegeven documenten onthulden dat de Amerikaanse ambassadeur in Congo een telegram naar Washington stuurde waarin hij zijn vermoeden uitte dat het vliegtuig per ongeluk neergeschoten kon zijn door een Belgische huurlingpiloot die alleen bekend stond als Beukels.
Het is interessant om te weten dat het Amerikaanse National Security Agency in het bezit is van radio-intercepties die de bewering van Beukels dat hij inderdaad per ongeluk op de DC-6 richtte, zouden kunnen bevestigen. De radio-intercepties van de NCA zijn nooit openbaar gemaakt.
In 2016 publiceerde de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie inlichtingendocumenten die in 1998 waren opgesteld en waarin werd gesuggereerd dat er een bom aan boord was geplaatst. De dossiers beschreven een vermeend complot, Operatie Celeste genaamd, dat was ontworpen om Hammarskjöld te vermoorden. De CIA legde de schuld bij Moskou en deed beweringen dat de CIA achter de ondergang van Hammarskjöld zat af als "absurd en ongefundeerd".
Het jaar daarop stelde een rapport in opdracht van de Verenigde Naties vast dat het 'aannemelijk lijkt' dat een aanval of dreiging van buitenaf kan hebben geleid tot de fatale vliegtuigcrash waarbij de voormalige secretaris-generaal van de VN, Dag Hammarskjöld, om het leven kwam.
"Er is een aanzienlijke hoeveelheid bewijs van ooggetuigen dat ze meer dan één vliegtuig in de lucht hebben waargenomen, dat het andere vliegtuig een straalvliegtuig kan zijn geweest, dat [de DC-6] in brand stond voordat het neerstortte en/of dat [het] werd beschoten of anderszins actief werd aangevallen door een ander vliegtuig", merkte het rapport op. Op de foto legt de huidige secretaris-generaal van de VN, António Guterres, een krans op het graf van Dag Hammarskjöld in Uppsala, Zweden.
Zie ook: Intrigerende mysteries uit de Tweede Wereldoorlog
Bronnen: (Dag Hammarskjöld Foundation) (The Guardian) (Foreign Policy) (The Yale Review) (Britannica) (United Nations)
Mysterie binnen de VN: wat is er gebeurd met secretaris-generaal Hammarskjöld?
Het grootste onopgeloste mysterie in de geschiedenis van de Verenigde Naties
LIFESTYLE Mysterie
Op 18 september 1961 stortte een vliegtuig met aan boord Dag Hammarskjöld, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, neer, waarbij hij en 15 anderen omkwamen. De tragedie vond plaats tegen de achtergrond van het geweld en de onrust in Congo. Velen geloven dat de topdiplomaat werd vermoord; zijn vliegtuig werd uit de lucht gebombardeerd of neergeschoten. Maar meer dan 60 jaar later is er nog steeds geen definitieve oorzaak voor de crash gevonden. Er zijn theorieën naar voren gebracht, het meest recent door de VN zelf in een rapport dat suggereert dat het neerhalen van het vliegtuig inderdaad te wijten was aan een 'aanval van buitenaf'. Maar wat zijn de omstandigheden die Hammarskjöld ertoe brachten om toch die noodlottige vlucht te nemen en waarom wordt opzet vermoedt?
Klik door de volgende galerij en lees meer over het grootste mysterie in de geschiedenis van de VN.