Een archaïsche wet uit de 19e eeuw kan nog steeds worden gebruikt in de 21e eeuw
Het Wereld Monumenten Fonds (WMF) heeft zijn 2025 World Monuments Watch lijst onthuld, een tweejaarlijkse selectie van 25 waardevolle erfgoedlocaties over de hele wereld die te maken hebben met urgente uitdagingen en tijdige kansen voor behoud. Onder de plaatsen op de lijst bevindt zich een zeer ongebruikelijke bestemming: de maan.
Het WMF verschilt van de UNESCO Werelderfgoedlijst in die zin dat de Werelderfgoedlijst wordt samengesteld uit nominaties van individuen of groepen uit de gemeenschap waar ook ter wereld. UNESCO-locaties worden beoordeeld door het land waar de locatie zich bevindt. Dat gezegd hebbende, zijn veel van de plaatsen op de 2025 World Monuments Watch lijst zelf aangewezen door UNESCO.
Welke bestemmingen staan er op de lijst en waarom staat de maan er in hemelsnaam op? Klik verder om erachter te komen.
De Maan staat voor het eerst op de Wereldmonumentenwacht 2025. Onze hemelsatelliet bevindt zich op een afstand van 384.400 km van de aarde. Dus waarom staat hij op de lijst?
Het World Monuments Fund (WMF) heeft de noodzaak ingezien van het behoud van historische Apollo landingslocaties en inslagplaatsen, plus unieke markeringen die zijn achtergelaten door astronauten, waaronder de iconische voetafdruk van Neil Armstrong.
De Apollo 11 landingsmodule en verschillende wetenschappelijke instrumenten behoren tot de fysieke overblijfselen van de eerste maanlandingen die het WMF wil beschermen. Hetzelfde geldt voor andere artefacten met betrekking tot het Apollo-programma, waaronder de gedenkplaat die tijdens de Apollo 15-missie is achtergelaten op de landingsplaats Hadley-Apennine. Hierop staan de namen van 14 overleden astronauten en kosmonauten en het gaat vergezeld van een klein aluminium beeldje getiteld 'De Gevallen Astronaut'.
Volgens de commissie die voor de International Council of Monuments and Sites, die de Maan heeft genomineerd voor het WMF, naar het lucht- en ruimtevaarterfgoed heeft gekeken, zou verder reizen naar de natuurlijke satelliet van de aarde de artefacten die daar al aanwezig zijn, kunnen vernietigen of beschadigen.
Deskundigen merkten ook op dat meer verkeer op de maan waarschijnlijk zou betekenen dat er schurend stof wordt verplaatst dat geleidelijk maanplaatsen van aanzienlijk cultureel belang zou kunnen eroderen.
Elders op aarde vestigt het WMF via de 2025 Watch-lijst de aandacht op en ondersteunt het een groot aantal plaatsen die te maken hebben met urgente uitdagingen en tijdige kansen voor behoud. Bijzonder zorgwekkend is de ongekende vernietiging van historische culturele locaties in de Gazastrook, waaronder Qasr al-Basha, of het paleis van de Pasja (op de foto), en de Grote Omari Moskee. Verbindingen tussen de mensen in Gaza en het stedelijke landschap zijn van vitaal belang, aldus het WMF.
Een andere dringende kwestie is het behoud van het Kyiv Lerarenhuis. Het was de voormalige wetgevende zetel van het nieuwe onafhankelijke Oekraïne en werd beschadigd tijdens een raketaanval in 2022. Het gebouw wordt beschouwd als een nationaal icoon en staat symbool voor de onafhankelijkheidsbeweging. De restauratie van het gebouw zal worden ondersteund door het WMF.
De kapel van de Sorbonne, een van de meest iconische gebouwen in het Quartier Latin in Parijs, is al tientallen jaren gesloten. De kapel bevindt zich binnen de grenzen van het prestigieuze universiteitscomplex van de Sorbonne en heeft uitgebreide structurele reparaties nodig voordat het weer open kan.
De catastrofale aardbeving van januari 2024 die het Japanse schiereiland Noto trof, verwoestte talloze historische eigendommen. Het herstel van het lokale erfgoed is een topprioriteit, met een sterke focus op aardbevingsbestendigheid.
Het Qhapaq Ñan, of Andeswegenstelsel, slingert zich door zes Zuid-Amerikaanse landen en is een opmerkelijk netwerk van precolumbiaanse wegen dat 30.000 km beslaat. Veel gemeenschappen langs de Qhapaq Ñan bewandelen nog steeds de oude paden - een toegang die het WMF graag in stand wil houden.
De kustlijn van Maine staat vol met vuurtorens, waarvan vele al eeuwenlang boven de rotsachtige kusten van de staat staan. Maar deze lichtbakens worden steeds meer bedreigd door de effecten van klimaatverandering. De vuurtorens, door het WMF omschreven als pijlers van de kustidentiteit, dienen niet alleen om zeelieden veilig door verraderlijk water te loodsen, maar staan ook symbool voor de uitdagingen waarmee het kusterfgoed wereldwijd wordt geconfronteerd.
Het 12e-eeuwse klooster van Alcobaça is een van de meest gekoesterde nationale monumenten van Portugal. De terracotta beelden die er te vinden zijn, worden beschouwd als meesterwerken van de barokke keramische kunst. Deze kwetsbare artefacten worden steeds kwetsbaarder voor klimaatveranderingen, met name atmosferische omstandigheden zoals temperatuur en vochtigheid. Om ze te beschermen worden regionale ambachtelijke gemeenschappen ondersteund om deze kostbare beeldjes te behouden.
In het noordelijke deel van het Andesplateau in Peru liggen de Waru Waru landbouwvelden. Waru Warus, een oud landbouwsysteem dat dateert uit 1000 v. Chr., zijn verhoogde velden met gewassen omringd door irrigatiekanalen die naar buiten uitstralen en spectaculaire caleidoscopische patronen vormen. Door de klimaatverandering veroorzaakte droogte, moderne landbouwtechnieken en intensieve veeteelt bedreigen deze eeuwenoude landbouwtraditie.
Belchite is synoniem met een van de meest verwoestende militaire gevechten van de Spaanse Burgeroorlog. De stad werd belegerd en verwoest en de overlevende inwoners verhuisden naar een nieuw dorp. Francisco Franco beval dat de ruïnes onaangeroerd moesten blijven. Verlaten en verwaarloosd, heeft Belchite vandaag de dag dringend behoefte aan conservatie. Het bevorderen van duurzaam bezoek aan Belchite is een van de manieren die worden onderzocht om de plek voor toekomstige generaties te behouden.
Het WMF is van plan om verdere crisisrespons en rampenbeperkende inspanningen te ondersteunen in de nasleep van de krachtige aardbeving die Antakya in 2023 trof. De nadruk zal liggen op het aanpakken van de verwoestingen in de historische wijk, waarbij gebouwen zoals de Habib-i Nejjar moskee zwaar beschadigd werden.
Het Grote Handelspad, ook wel het Occaneechi Pad genoemd, was een van de twee belangrijkste Indiaanse handelspaden die door wat later North Carolina zou worden, liepen. De route vergemakkelijkte honderden jaren lang de stroom van mensen, goederen en ideeën door het Amerikaanse zuidoosten. Het behoud van dit historische pad wordt gezien als een versterking van de band tussen de inheemse bevolking en hun voorouderlijk land, en het WMF steunt de Occaneechi-gemeenschap bij het bereiken van dit doel.
Het industriële verleden van Griekenland wordt geïllustreerd door het mijnlandschap van het zuidwesten van Serifos. Van de jaren 1870 tot 1965 was Serifos, een eiland in de Cycladen-archipel, het belangrijkste mijnbouwcentrum van het land dankzij de rijke afzettingen van ijzererts. Ongecontroleerde toeristische ontwikkeling dreigt dit belangrijke symbool van het Griekse industriële erfgoed aan te tasten.
De boeddhistische grotten van Maijishan en Yungang zijn twee uitstekende voorbeelden van grottempels die uit massief gesteente zijn gehouwen en die enkele van de meest opmerkelijke architectonische en artistieke nalatenschappen van het oude China vertegenwoordigen. De fysieke integriteit van beide grotten wordt echter ook bedreigd door het massatoerisme, dat de achteruitgang van kwetsbare kunstwerken en infrastructuur versnelt.
Het verbazingwekkende landschap van de Barotse uiterwaarden in Zambia omsluit gemeenschappen die hun cultuur hebben opgebouwd rond seizoensgebonden rivieroverstromingen. Erosie, droogte en andere klimaateffecten bedreigen echter hun traditionele manier van leven. Deze existentiële uitdagingen kunnen alleen het hoofd worden geboden door klimaatadaptatiemechanismen en hersteltactieken in de hele uiterwaard te ondersteunen.
Eeuwenlang was de stad Bhuj in de Indiase deelstaat Gujarat voor haar watervoorziening afhankelijk van het Hamirsar-meer. Om de distributie te vergemakkelijken werd een ingenieuze hydraulische infrastructuur aangelegd om regenwater op te vangen en grondwater bij te vullen. Moderne stadsplanning maakte deze oude infrastructuur uiteindelijk overbodig. Bhuj kampt nu echter met een watercrisis. Als reactie daarop blazen de autoriteiten deze historische watersystemen nieuw leven in.
Erdene Zuu wordt beschouwd als het vroegst overgebleven boeddhistische klooster in Mongolië. Het klooster werd opgericht aan het einde van de 16e eeuw en bleef gespaard van de massale vernietiging van boeddhistisch erfgoed tijdens de Grote Repressie in de jaren 1930. De vijand vandaag de dag is extreem weer en oprukkende woestijnvorming, wat resulteert in de snelle achteruitgang van belangrijke structuren en een versnelde vraag naar dringende interventie.
In 1975 werd de bouw van de Cinema Studio Namibe in de havenstad Moçâmedes (voorheen Namibe) abrupt stilgelegd vanwege het uitbreken van de Angolese burgeroorlog. Vijftig jaar later ligt dit buitengewone voorbeeld van modernistische architectuur, gebouwd om te lijken op de Welwitschia plant van de Namib woestijn, in een staat van verval. Het WMF wil dat dit onvoltooide monument nieuw leven wordt ingeblazen.
De Swahili-kust van Oost-Afrika strekt zich uit van Kenia, Tanzania en het noorden van Mozambique en omvat ook de Comoren-archipel. Verschillende historische kustnederzettingen worden bedreigd door klimaatverandering, met name door destructieve stormvloeden en overvloedige regenval. De oude stad Lamu in Kenia is hier een goed voorbeeld van: de stijgende zeespiegel versnelt de achteruitgang van het stadsgezicht van koraalsteen.
Verscholen in een vallei diep in het Atlasgebergte van Marokko ligt het dorp Debdou, ooit een toevluchtsoord voor Sefardische Joden die de 14e-eeuwse onderdrukking en later de Spaanse inquisitie ontvluchtten. Het WMF is van plan om zowel het behoud van materiaal als wetenschap te ondersteunen met betrekking tot de onderbelichte Joodse geschiedenis van Marokko, die getypeerd wordt door Debdou.
Een traditionele techniek om water op te vangen die eeuwenlang in de Medina van Tunis werd gebruikt, bekend als het majelsysteem, wordt weer in ere hersteld om het land te helpen de steeds ernstiger wordende droogte te doorstaan. Majels, of ondergrondse watersystemen, voedden talrijke historische gebouwen, waaronder het paleis Dar Lasram. De werkzaamheden vereisen een innovatieve mix van traditionele en moderne leidingtechnieken.
Vervuiling en klimaatverandering bedreigen de corridor van de rivier de Musi. De oude waterweg slingert door Hyderabad. Langs de oevers staan verschillende historische monumenten, waaronder het Osmania General Hospital (foto), City College en de State Central Library. Naast de slechte waterkwaliteit blijft ook de frequente overstroming een probleem. De rivier ondermijnt de fundamenten van het culturele bouwwerk van Hyderabad. De uitdaging is om de revitalisatieprojecten voort te zetten en tegelijkertijd de relatie met de rivier te heroverwegen.
De Drino Vallei in Albanië herbergt een verzameling christelijk-orthodoxe kloosters, waarvan vele na tientallen jaren van verwaarlozing dringend aan renovatie toe zijn. Elk klooster is gebouwd in de 16e en 17e eeuw en bevat prachtige muurschilderingen en fresco's, hoewel de tijd zijn tol heeft geëist voor de kleuren en details. Afgebeeld zijn de fresco's die het interieur van de St. Elia kerk in het dorp Stegopull versieren.
De Assembly Rooms in Belfast werden gebouwd in 1786 en er vonden verschillende belangrijke evenementen plaats, waaronder de krijgsraad van rebellenleiders na de Ierse opstand van 1798. Het gebouw werd in de 19e eeuw een bank en fungeerde daarna korte tijd als cultureel centrum. Nu het verlaten is, is het de bedoeling om het om te vormen tot een museum dat aanzet tot nadenken over het tijdperk van de Noord-Ierse Troubles.
Verscholen in Benin City (op de foto) staat een duizenden jaren oud aarden bouwwerk dat bekend staat als Chief Ogiamien's House. Het voorouderlijk huis van de familie Ogiamien is een zeldzame overblijfsel van traditionele aarden architectuur uit het Benin Koninkrijk in wat nu Nigeria is. De bezorgdheid over de structurele integriteit van het huis neemt toe naarmate essentiële onderhoudsvaardigheden verloren gaan. Initiatieven voor behoud en onderwijsprogramma's op gemeenschapsniveau worden gezien als de beste manier om de achteruitgang van het gebouw te keren.
Zie ook: Amsterdam heeft notering in de top 30 meest teleurstellende steden
Bronnen: (World Monuments Fund) (UNESCO) (ABC News)
Waarom de maan tussen de bedreigde plekken op de Werelderfgoedlijst van 2025 staat
Vijfentwintig historische plaatsen met grote uitdagingen
LIFESTYLE Werelderfgoed
Het Wereld Monumenten Fonds (WMF) heeft zijn 2025 World Monuments Watch lijst onthuld, een tweejaarlijkse selectie van 25 waardevolle erfgoedlocaties over de hele wereld die te maken hebben met urgente uitdagingen en tijdige kansen voor behoud. Onder de plaatsen op de lijst bevindt zich een zeer ongebruikelijke bestemming: de maan.
Het WMF verschilt van de UNESCO Werelderfgoedlijst in die zin dat de Werelderfgoedlijst wordt samengesteld uit nominaties van individuen of groepen uit de gemeenschap waar ook ter wereld. UNESCO-locaties worden beoordeeld door het land waar de locatie zich bevindt. Dat gezegd hebbende, zijn veel van de plaatsen op de 2025 World Monuments Watch lijst zelf aangewezen door UNESCO.
Welke bestemmingen staan er op de lijst en waarom staat de maan er in hemelsnaam op? Klik verder om erachter te komen.