Het overkomt niet alleen kinderen
Eeuwenlang gaven artsen en filosofen de volle maan de schuld van gedragsveranderingen. Het engelse woord 'lunatic' stamt zelfs af van het idee dat veranderingen in de geestestoestand samenhingen met de maancycli.
Het verband tussen de maan en een verandering van mentale toestand wordt zelfs ondersteund in historische juridische geschriften. De Britse jurist William Blackstone stelde bijvoorbeeld dat mensen hun vermogen om te redeneren verloren of wonnen afhankelijk van de veranderende maanstanden.
Het 'maaneffect' is gebaseerd op het geloof dat onze gezondheid en ons gedrag veranderen tijdens specifieke fases van de maancyclus. Sommigen beweren zelfs dat het van invloed kan zijn op alles, van reproductieve gezondheid tot slaapkwaliteit.
Het geloof dat de maanfases ook invloed hebben op mensen komt meestal voort uit de invloed van de maan op natuurlijke verschijnselen, zoals de getijden. Maar deze hardnekkige ideeën zijn meestal niet juist.
Het idee dat de maan invloed heeft op bepaalde aspecten van onze lichamelijke en geestelijke gezondheid gaat terug tot het oude Griekenland en Rome en klassieke denkers als Aristoteles en Gaius Lucilius.
De cyclische aanvallen van epilepsie werden ook toegeschreven aan de invloed van de maan. De Griekse filosoof Aristoteles geloofde dat kinderen tijdens de volle maan vatbaarder waren voor epileptische aanvallen.
De oude Griekse arts Hippocrates stelde dat “iemand die 's nachts wordt aangegrepen door schrik, angst en waanzin, wordt bezocht door de Godin van de Maan”.
In de jaren '70 ontwikkelde psychiater Arnold Lieber de theorie dat de maan de 'biologische getijden' van het lichaam beïnvloedde.
Lieber suggereerde dat omdat het menselijk lichaam voor ongeveer 70% uit water bestaat, mensen getijdenverschuivingen ervaren die veroorzaakt worden door de maanstanden. Hij beweerde dat bij volle maan moord, zelfmoord, zware mishandeling, psychiatrische problemen en dodelijke auto-ongelukken dramatisch toenamen.
Hoewel de theorie van Lieber op het eerste gezicht redelijk lijkt, werd deze al snel afgewezen door deskundigen. Eén studie stelde dat de zwaartekracht van de aarde 5.012 keer sterker is dan die van de maan, waarvan de aantrekkingskracht niet meer is dan het gewicht van een vlo. Dus hoewel de maan de getijden van grote, open watermassa's kan regelen, heeft het geen invloed op een glas water of een teiltje, laat staan op het water waaruit het menselijk lichaam bestaat.
De maan doet er ongeveer een maand over om rond de aarde te draaien. Omdat veel menstruatiecycli ongeveer even lang zijn, hebben mensen een verband gelegd tussen de twee. Maar studies hebben aangetoond dat ze eigenlijk niet synchroon lopen.
Het gerucht gaat ook dat zwangere vrouwen meer kans hebben om te bevallen tijdens een volle maan, maar wetenschappelijk bewijs hiervoor is niet overtuigend.
Uit onderzoek is gebleken dat de maan wel je slaap kan beïnvloeden. Eén onderzoek uit 2021 ontdekte dat mensen later in slaap vielen en minder sliepen in de nachten voor de volle maan.
Andere onderzoeken suggereren dat de volle maan ook geassocieerd kan worden met een verhoogde REM (Rapid Eye Movement) vertraging.
De slaapvertraging is de periode tussen het moment dat je voor het eerst in slaap valt en het moment dat je de eerste fase van de REM-slaap ingaat. Een verhoogde latentie betekent dus dat het langer duurt om in de REM-slaap te komen. Slaapapneu, alcohol en bepaalde medicijnen kunnen ook REM-slaapvertraging veroorzaken.
Een ander onderzoek, uit 2013 en waarbij hersenactiviteit werd gemeten, suggereerde dat de hoeveelheid diepe slaap die werd ervaren met 30% daalde tijdens een volle maan.
Maar er is meer onderzoek nodig, omdat studies de slaap van individuele patiënten niet over een hele maancyclus of gedurende vele maanden hebben gevolgd. Het beste zou zijn om dezelfde persoon continu tijdens verschillende fasen te volgen.
Uit een onderzoek uit 2015 bleek dat veel vrouwen minder sliepen en minder REM-slaap hadden als de volle maan naderde. Mannen in het onderzoek hadden meer REM-slaap vlak voor volle maan.
In 2016 onderzocht een groep onderzoekers de slaapcycli van 6.000 kinderen in 12 landen. De bevindingen toonden aan dat de slaapduur ongeveer 1% korter was tijdens een volle maan in vergelijking met een nieuwe maan. Ze vonden echter geen verband tussen deze verandering in slaap en verschillen in gedrag tijdens die periode.
Het menselijk lichaam heeft zich aangepast aan eeuwenlange blootstelling aan daglicht en duisternis. Hierdoor is het circadiaans ritme ontstaan dat onze lichamelijke en geestelijke gezondheid beïnvloedt.
Maar het wijdverbreide gebruik van elektrisch licht betekent dat veel van onze circadiaanse ritmes zich aanpassen aan nieuwe licht- en donkerpatronen. Als het circadiaans ritme wordt verstoord, kan dit leiden tot een toename van psychische stoornissen, zoals angst en depressie.
Heeft de volle maan nog steeds de kracht om ons circadiaans ritme te verstoren? Omdat het de nachtelijke hemel verlicht, zou je denken van wel en dat het verband houdt met stemmingswisselingen en geestelijke gezondheid.
Het huidige wetenschappelijke bewijs zegt echter van niet. Uit een onderzoek uit 2017, waarin dossiers van spoedeisende hulp werden geanalyseerd, bleek dat het aantal mensen dat de eerste hulp bezocht vanwege een psychiatrische aandoening ongeveer gelijk was tijdens alle maanfasen.
Maar er is één uitzondering. Onderzoekers hebben ontdekt dat mensen met een bipolaire stoornis wel beïnvloed kunnen worden door veranderingen in de maancyclus.
Een onderzoek uit 2018 keek naar 17 mensen bij wie de bipolaire stoornis de neiging had om snel over te schakelen van depressie naar manie.
Het onderzoek toonde aan dat de circadiaanse pacemaker, een kleine groep zenuwen, bij deze personen gesynchroniseerd raakte met de patronen van de maan. Dit resulteerde in veranderingen in hun slaap, welke vervolgens weer een verschuiving van depressieve symptomen naar maniesymptomen teweegbrachten.
In een casestudy uit 2019 van een vrouw met een bipolaire stoornis suggereerden onderzoekers dat dit behandeld kon worden door sommige medicijnen te veranderen, vooral schildkliermedicijnen en antidepressiva. Lichttherapie werd daarnaast ook voorgesteld.
Eeuwenlang hebben mensen vastgehouden aan de overtuiging dat er meer overvallen, geweld en zelfmoorden plaatsvinden tijdens volle maanperioden. Veel onderzoekers hebben echter ontdekt dat een volle maan geen toename in dit soort gedrag veroorzaakt.
Er wordt nog steeds onderzoek gedaan naar de invloed van de maan op verschillende fysiologische en psychologische systemen. Maar op dit moment wordt algemeen aangenomen dat het effect van de maan op het menselijk lichaam minder krachtig is dan vroeger werd aangenomen.
Zie ook: Wat zou er gebeuren als we de maan niet hadden?
Bronnen: (BBC) (Healthline) (Cleveland Clinic)
Nieuwsgierig? Klik verder om te ontdekken wat onderzoekers hebben ontdekt over de effecten van de maan op het menselijk lichaam en gedrag.
Hoe de maan je lichaam en humeur beïnvloedt
Kan een volle maan echt vreemd gedrag veroorzaken?
GEZONDHEID Health
Eeuwenlang heeft de maan en haar effect op de mens centraal gestaan in mythologie en volksverhalen over de hele wereld. En tot op de dag van vandaag zijn er veel gemeenschappelijke overtuigingen over hoe de volle maan en de maancyclus van invloed kunnen zijn op van alles, van slaapkwaliteit tot geestelijke gezondheid. Hoewel veel van deze overtuigingen zijn ontkracht door de moderne geneeskunde, hebben studies aangetoond dat er toch een kern van waarheid in zit.
Nieuwsgierig? Klik verder om te ontdekken wat onderzoekers hebben ontdekt over de effecten van de maan op het menselijk lichaam en gedrag.