De beste vrienden van de mens
De relatie tussen de NAVO en Rusland bevindt zich in een diepe crisis. De dreiging van Vladimir Poetin om kernwapens te gebruiken tijdens gevechten in Oekraïne wordt zeer serieus genomen door het bondgenootschap, dat de onverantwoordelijke nucleaire retoriek en dwangmatige nucleaire signalen van Rusland heeft veroordeeld. Het ooit zo hartelijke partnerschap tussen de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie en de Russische Federatie bevindt zich op een dieptepunt sinds de donkere dagen van de Koude Oorlog. NAVO-leiders geloven dat Rusland een directe bedreiging vormt voor het bondgenootschap, maar hun collectieve veroordeling is in Moskou aan dovemansoren gericht.
Hoe kan het dat een voorheen constructieve relatie tussen de NAVO en Rusland zo breekbaar is geworden? Klik door deze galerij en kom meer te weten over waarom Rusland en de NAVO botsen.
Het Verdrag van Brussel werd ondertekend op 17 maart 1948 als een uitbreiding van het Verdrag van Duinkerken, opgesteld in 1947 om zich te beschermen tegen mogelijke Duitse of Sovjet agressie na het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Op 4 april 1949 kwamen Westerse leiders bijeen in Washington D.C. om het Noord-Atlantisch Verdrag te ondertekenen. De president noemde het pact “een positieve, geen negatieve invloed voor de vrede”.
Het Noord-Atlantisch Verdrag wordt uitgevoerd door de NAVO, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie. De NAVO werd opgericht om collectieve veiligheid te bieden tegen de Sovjet-Unie.
In juni 1950 viel Noord-Korea, gesteund door de Sovjet-Unie, Zuid-Korea binnen. Dit conflict creëerde angst onder NAVO-leden voor een communistische overname.
Een belangrijke gebeurtenis binnen de Koude Oorlog vond plaats op 6 mei 1955, toen de Bondsrepubliek Duitsland toetrad tot de NAVO. Dit werd gezien als een directe bedreiging voor de Sovjet-Unie en hun positie in Oost-Duitsland. Als gevolg van deze stap vormde de Sovjet-Unie het rivaliserende Warschaupact, dat Polen, Hongarije, Tsjecho-Slowakije, Bulgarije, Roemenië, Oost-Duitsland en Albanië omvatte.
De bouw van de Berlijnse Muur in 1961 leidde tot een escalatie van de spanningen in de Koude Oorlog. In deze periode ontstonden twijfels over de geloofwaardigheid van de NAVO-verdedigingscapaciteit tegen een mogelijke invasie van de Sovjet-Unie.
Tijdens de Koude Oorlog richtte de NAVO zich op collectieve verdediging en de bescherming van haar leden tegen mogelijke dreigingen vanuit de Sovjet-Unie. De gespannen verhoudingen tussen Washington en Moskou tijdens de Cubaanse raketcrisis wordt algemeen beschouwd als het punt waarop de Koude Oorlog het dichtst in de buurt kwam van escalatie in een volledige nucleaire oorlog.
Het einde van de Koude Oorlog en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in december 1991 was een keerpunt in de geschiedenis van Europa. Vanaf 1991 begon de NAVO hard te werken aan een strategisch partnerschap met Rusland. Dit leidde tot de oprichting van de Euro-Atlantische Partnerschapsraad, die werd opgericht om de betrekkingen tussen de NAVO en niet-NAVO-landen in Europa en Centraal-Azië te verbeteren.
In 1994 sloot Rusland zich aan bij het Partnerschap voor Vrede-programma (PFP). Het door de NAVO geleide initiatief is gericht op het creëren van vertrouwen en samenwerking tussen de lidstaten van de NAVO en andere staten in voornamelijk Europa, waaronder post-Sovjetstaten. Maar PFP-leden hebben het partnerschap met Rusland opgeschort nadat het land in 2014 de Krim, op Oekraïens grondgebied, was binnengevallen.
Bij de ondertekening van de Stichtingsakte van de NAVO en Rusland in 1997 spraken beide partijen hun vastberadenheid uit om “samen te bouwen aan een duurzame en inclusieve vrede in het Euro-Atlantisch gebied op basis van de beginselen van democratie en coöperatieve veiligheid” en van mensenrechten en burgerlijke vrijheden.
Het was cruciaal dat Rusland beloofde niet te dreigen met of gebruik te maken van geweld tegen NAVO-bondgenoten en andere staten.
In de nasleep van de terroristische aanslagen van 11 september in de Verenigde Staten zocht de Russische president Vladimir Poetin toenadering tot de Amerikaanse president George W. Bush en deelde hij zelfs inlichtingen met Washington, die van vitaal belang bleken voor de Amerikaanse troepen in Afghanistan. Als lid van de NAVO zou de nieuwe constructieve relatie van de Verenigde Staten met Rusland een positieve invloed hebben op de relaties tussen Rusland en de NAVO.
In 2002 werd de NAVO-Rusland Raad (NRC) opgericht. Het idee achter deze raad was om minstens één keer per maand op ambassadeursniveau en twee keer per jaar op het niveau van de ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken bijeen te komen om kwesties van gemeenschappelijk belang te bespreken en, indien mogelijk, gezamenlijke actie te ondernemen.
In het NRC-verdrag werkten de NAVO en Rusland samen om elkaar te steunen in Afghanistan. Dit hield onder andere in dat Rusland doorgangsroutes beschikbaar stelde voor de International Security Assistance Force die in het land opereerde, en dat ze gezamenlijk het Afghaanse leger trainden.
De voorheen hartelijke relatie van de NAVO met Rusland kreeg een terugval toen de militaire actie van Rusland in Georgië in augustus 2008 leidde tot de opschorting van formele bijeenkomsten van de NAVO-Rusland Raad en samenwerking op sommige gebieden.
Op de NAVO-top in Straatsburg-Kehl in 2009 erkenden de leiders dat ze het oneens waren met Rusland wat betreft Georgië, maar besloten ze wel de praktische en politieke samenwerking te hervatten.
Tijdens de top in Lissabon, het jaar daarop, spraken de NAVO-leiders en de toenmalige Russische president Dmitri Medvedev af om te beginnen aan “een nieuwe fase van samenwerking op weg naar een echt strategisch samenwerking”.
Dit nieuwe strategische partnerschap leidde in 2011 tot de eerste gezamenlijke militaire oefening van de NAVO en Rusland ooit. Geallieerde en Russische straaljagers kozen het luchtruim voor een oefening in terrorismebestrijding met de codenaam Vigilant Skies, bedoeld om aanslagen zoals die van 11 september op de Verenigde Staten te voorkomen.
In de jaren daarna vonden nog meer gezamenlijke militaire oefeningen plaats, zoals oefeningen tegen piraterij en onderzeeër-reddingsoefeningen.
Maar na bijna 30 jaar te hebben geprobeerd een partnerschap met Rusland op te bouwen, schortte de NAVO alle samenwerking met Moskou op na de illegale annexatie in 2014 door Vladimir Poetin van de Krim, dat deel uitmaakt van het soevereine grondgebied van Oekraïne.
Op 24 november 2015, in een nauwelijks gerapporteerd incident, schoot een F-16 gevechtsvliegtuig van de Turkse luchtmacht een Russisch Sukhoi Su-24M aanvalsvliegtuig (vergelijkbaar met het afgebeelde vliegtuig) neer bij de grens tussen Syrië en Turkije.
De betekenis van het neerschieten ontging noch Turkije, een NAVO-lid, noch het bondgenootschap. Het incident was de eerste aanval op een Russisch of Sovjet oorlogsvliegtuig door een NAVO-lidstaat sinds een aanval op de Sui-ho Dam tijdens de Koreaanse Oorlog in 1953.
Ondanks de illegale inval van Rusland in de Krim koos de NAVO ervoor om de politieke en militaire communicatiekanalen open te houden. Maar op de top in Warschau in 2016 kwamen de bondgenoten overeen om de militaire aanwezigheid van de NAVO in het oostelijke deel van het bondgenootschap, in Estland, Letland, Litouwen en Polen, te versterken. Zoals te verwachten, verklaarde Poetin de militaire opbouw van de NAVO in de buurt van de Russische grenzen tot een militaire bedreiging van de eerste orde.
Het gebruik van een zenuwgas om te proberen Sergei Skripal, een voormalig Russisch militair en dubbelspion voor de Britse inlichtingendiensten, te vergiftigen, haalde wereldwijd de krantenkoppen. De moordaanslag vond plaats in Salisbury, Engeland, en Skripals dochter, Yulia, was ook het doelwit. Beiden overleefden. Poetin was direct betrokken bij de aanslag en NAVO-bondgenoten uitten hun diepe bezorgdheid en veroordeelden deze schending van internationale normen als onaanvaardbaar.
Tijdens hun bijeenkomst in Londen in 2019 veroordeelden de NAVO-leiders opnieuw de agressieve acties van Rusland in de Krim, die zij een bedreiging voor de Euro-Atlantische veiligheid noemden. Maar de communicatiekanalen bleven nog steeds open.
Na de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne in februari 2022 bereikten de verhoudingen tussen de NAVO en Rusland een dieptepunt sinds de Koude Oorlog. Poetin had de oprichtingsakte van de NAVO en Rusland verscheurd en de bondgenoten begonnen Rusland zware sancties op te leggen om de oorlogsmachine van het Kremlin te ontdoen van zijn hulpmiddelen.
Donald Trump is al lange tijd kritisch over de NAVO en zijn standpunten kunnen controversieel zijn. In februari 2024 zei hij tijdens een verkiezingsbijeenkomst dat hij Rusland zou “aanmoedigen” om “te doen wat ze maar willen” jegens NAVO-bondgenoten die niet genoeg aan defensiemiddelen uitgeven. De toenmalige secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, zei dat die opmerking “al onze veiligheid ondermijnt, inclusief die van de Verenigde Staten.” Trump is echter nooit zo ver gegaan om te suggereren dat hij de agressie van Rusland tegenover NAVO-leden zou aanmoedigen.
Op 4 april 2023, na de toetreding van Zweden tot de NAVO, werd ook Finland een volwaardig lid van het bondgenootschap. Beide landen hadden ervoor gekozen zich bij de organisatie aan te sluiten vanwege de toegenomen bezorgdheid over Rusland na de invasie in Oekraïne. De landgrens van de NAVO met Rusland werd hierdoor meer dan verdubbeld, hoewel slechts 11% van de landgrens van Rusland gedeeld wordt met NAVO-landen. Toch was dit genoeg reden voor Poetin om de NAVO te beschuldigen van pogingen om het land te omsingelen.
Tijdens de top in Washington in 2024 bevestigden NAVO-bondgenoten dat de toekomst van Oekraïne bij de NAVO ligt en dat ze het land zullen blijven steunen op zijn onomkeerbare weg naar volledige Euro-Atlantische integratie, inclusief NAVO-lidmaatschap. De Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy heeft echter nog geen formele uitnodiging ontvangen en het is onwaarschijnlijk dat die er komt voordat de oorlog voorbij is.
Ondertussen leidde het terugdraaien door de aftredende regering van Biden van een verbod op langeafstandsraketten door Oekraïne om doelen in Rusland te treffen tot een reactie van president Poetin, die wijzigingen in de Russische nucleaire doctrine in de wet vastlegde, waardoor de drempel voor het gebruik van kernwapens werd verlaagd. Rusland viel Oekraïne vervolgens aan met een blijkbaar nieuwe raket met nucleaire capaciteit voor de middellange afstand, de Oreshnik.
De Russische Federatie is de belangrijkste en meest directe bedreiging voor de veiligheid van de bondgenoten, waarschuwde de secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte, die eraan toevoegde dat Poetin Oekraïne gebruikt als een “ testgebied voor experimentele raketten en Noord-Koreaanse soldaten inzet in deze illegale oorlog”.
Bronnen: (NAVO) (Politico) (ABC News) (CNN) (Reuters)
De moeizame relatie tussen de NAVO en Rusland
De relatie tussen de NAVO en Rusland zit in een diepe crisis
LIFESTYLE Lifestyle
De relatie tussen de NAVO en Rusland bevindt zich in een diepe crisis. De dreiging van Vladimir Poetin om kernwapens te gebruiken tijdens gevechten in Oekraïne wordt zeer serieus genomen door het bondgenootschap, dat de onverantwoordelijke nucleaire retoriek en dwangmatige nucleaire signalen van Rusland heeft veroordeeld. Het ooit zo hartelijke partnerschap tussen de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie en de Russische Federatie bevindt zich op een dieptepunt sinds de donkere dagen van de Koude Oorlog. NAVO-leiders geloven dat Rusland een directe bedreiging vormt voor het bondgenootschap, maar hun collectieve veroordeling is in Moskou aan dovemansoren gericht.
Hoe kan het dat een voorheen constructieve relatie tussen de NAVO en Rusland zo breekbaar is geworden? Klik door deze galerij en kom meer te weten over waarom Rusland en de NAVO botsen.