En wanneer is het problematisch?
Wist je dat er in ons hele sterrenstelsel enorme hoeveelheden water bestaan? Veel hiervan is in gasvorm, maar wetenschappers geloven dat sommige manen en planeten in ons eigen zonnestelsel enorme ondergrondse oceanen herbergen.
Miljarden jaren geleden had Mars oceanen en rivieren. Na verloop van tijd verdween dat water en bleef er alleen ijs over op het oppervlak, vooral in de poolkappen. In 2015 bevestigden NASA-wetenschappers echter het bewijs dat er inderdaad vloeibaar water op het Martiaanse oppervlak stroomt. Maar het was de ontdekking in 2022 van een gigantische, 12 miljard jaar oude kosmische 'regenwolk' op 700 lichtjaar van de aarde die het geloof bevestigde dat er al bijna het hele bestaan van het universum water voorkomt. Dus, waar in de ruimte is levensgoud te vinden?
Klik door deze galerij en lanceer jezelf door een zee van buitenaardse ontdekkingen.
Enceladus is een van de 146 manen van Saturnus. Het is ook een van de wetenschappelijk meest fascinerende bestemmingen van het zonnestelsel, omdat deze kleine ijswereld onder zijn korst een wereldwijde oceaan van vloeibaar zout water verbergt.
Wetenschappers werden voor het eerst geattendeerd op deze verborgen oceaan in 2015, toen NASA's Cassini-missie geiserachtige stralen waarnam die waterdamp en ijsdeeltjes de ruimte in spuwden vanaf de zuidpool van de maan.
De pluimen die het Cassini-ruimteschip aantrof, werden omhoog gestuwd door hydrothermale openingen op de zeebodem. Intrigerend genoeg bevestigde de missie dat Enceladus de juiste chemische ingrediënten heeft voor microbieel leven in zijn oceaan.
NASA's James Webb ruimtetelescoop deed nog een ontdekking toen instrumenten details onthulden over hoe Enceladus het hele systeem van de geringde planeet van water voorziet.
Binnen dit systeem ligt Mimas, een van de andere manen van Saturnus die vermoedelijk enorme waterreserves herbergt. Mimas is afgebeeld tegen de koele, blauwe achtergrond van het noordelijk halfrond van Saturnus.
Mimas, ook meerdere keren in beeld gebracht door de Cassini-orbiter, is extreem verbrijzeld en uiterlijk inactief. Maar in 2024 onthulden onderzoekers van de Parijse sterrenwacht in Frankrijk gegevens die de aanwezigheid van een oceaan onder het gehele ijzige oppervlak van de satelliet bevestigen.
Ze leidden dit af door het effect van Mimas' rotatie op zijn baan te bestuderen, veroorzaakt door kleine schommelingen, libraties genoemd. Deze kenmerken kunnen alleen worden verklaard door de aanwezigheid van een golvende zee. Hun bevindingen werden gepubliceerd in het tijdschrift Nature op 8 februari 2024.
De dwergplaneet Ceres ligt in de middelste planetoïdengordel tussen Mars en Jupiter.
Wetenschappers van NASA's Dawn ruimtesonde hebben vastgesteld dat er water op Ceres sijpelt, wat wijst op de aanwezigheid van een oude ondergrondse oceaan.
Als hun hypothese klopt, heeft Ceres waarschijnlijk een vaste kern en een mantel van waterijs. Als dit bevestigd wordt, heeft deze kleine planeetmassa meer water dan de aarde. Het diagram illustreert een mogelijke interne structuur van Ceres.
NASA-wetenschappers stelden al in de jaren zestig vast dat de oppervlaktesamenstelling van Europa voor het grootste deel uit waterijs bestaat. Tientallen jaren later blijkt de op drie na grootste van de 95 manen van Jupiter nog altijd even betoverend te zijn. De recente ontdekking van nieuwe soorten zout ijs kan het materiaal in de lichtbruine scheuren en strepen verklaren die kenmerkend zijn voor het oppervlak, en aanwijzingen geven over de samenstelling van Europa's ijzige mantel.
Europa heeft vermoedelijk een ijzeren kern, een rotsachtige mantel en een oceaan van zout water. Deze enorme hoeveelheid vloeistof ligt onder een schil van ijs van waarschijnlijk 15 tot 25 km dik en heeft een geschatte diepte van 60 tot 150 km. Zou deze omgeving levensvormen kunnen ondersteunen?
Om die vraag te kunnen beantwoorden, zou een sonde door Europa's ijzersterke schild naar de oceaan eronder moeten graven. De reden hiervoor is dat al het materiaal uit Europa's oceaan dat op het oppervlak terechtkomt, wordt gebombardeerd met dodelijke straling. De straling breekt moleculen af en verandert de chemische samenstelling van het materiaal, waardoor mogelijk biosignaturen worden vernietigd, of chemische tekenen die kunnen duiden op de aanwezigheid van leven.
Ganymedes is de grootste maan van Jupiter. Het is ook de grootste satelliet in het zonnestelsel. In 2015 vond NASA's Hubble-ruimtetelescoop het beste bewijs tot nu toe voor een ondergrondse zoutwateroceaan.
Zes jaar later ontdekte Hubble aanwijzingen voor water in de atmosfeer van de maan, het resultaat van de thermische ontsnapping van waterdamp van het ijzige oppervlak van de maan.
Maar wetenschappers zijn vooral gefascineerd door wat zich daaronder bevindt. Ganymedes kan meer water bevatten dan alle oceanen op aarde, maar de temperaturen zijn er zo koud dat het water aan het oppervlak bevriest en de oceaan ruwweg 160 km onder de korst ligt. Op de foto zie je een uitsnede van de mogelijke interne structuren van de enorme maan.
Bijna al het water op Mars bestaat vandaag als polair permafrost ijs dat de twee polen van de rode planeet bedekt - de noordelijke poolkap (foto) en de zuidelijke poolkap.
In 2015 werd aangenomen dat de donkere, smalle strepen op de hellingen van de Hale-krater, die door de Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) waren waargenomen, werden gevormd door de seizoensgebonden stroming van water op het oppervlak van Mars. Een opgewonden NASA bevestigde later het bewijs dat er inderdaad vloeibaar water stroomt op het Marsoppervlak.
Deze donkere kenmerken op de berghellingen van Mars worden recurring slope lineae of RSL genoemd. De MRO heeft met behulp van een compacte verkenningsspectrometer gehydrateerde zouten gedetecteerd en daarmee de hypothese bevestigd dat de strepen zijn gevormd door vloeibaar water.
Verdere analyse door de orbiter, speciaal ontworpen om te zoeken naar water op het Marsoppervlak, onthulde een dwarsdoorsnede van ondergronds ijs op Mars op een steile helling, hier te zien in helder blauw na kleurverbetering. Het ruimteschip, gelanceerd in 2005, is nog steeds actief op Mars, ver na de geplande levensduur.
Eerder in 2004 bestudeerde NASA's Marsverkenner Opportunity lagen in de Burns Cliff-helling van de Endurance-krater. Hij fotografeerde wat later werd geïdentificeerd als oude stromen en grondwater boven wat ooit een uitgestrekt zandduin was.
En er wordt verondersteld dat de regio Eridania in de zuidelijke hooglanden van Mars ooit een enorme binnenzee bevatte met een watervolume dat groter was dan dat van alle andere meren op Mars samen. De relatief goed bewaarde hydrothermale afzettingen op de zeebodem in Eridania komen overeen met het vroegste bewijs voor leven op aarde in mogelijk vergelijkbare omgevingen 3,8 miljard jaar geleden.
En de gigantische Valles Marineris van de planeet kan worden vergeleken met de Grand Canyon van de aarde, maar is zo lang als de Verenigde Staten breed is. In een onderzoek dat op 5 december 2002 werd gepubliceerd door de Universiteit van Colorado en NASA, werd de theorie verkondigd dat water, dat canyons zoals Valles Marineris zou kunnen hebben uitgesleten, afkomstig was van korte catastrofale gebeurtenissen die werden veroorzaakt door asteroïden die op het Martiaanse oppervlak insloegen en ijs onder de grond smolten.
Het binnenste van Neptunus (foto) en Uranus bevat elk ongeveer 50.000 keer zoveel water als de oceanen op aarde. Deze planeten zijn de ijsreuzen van het heelal, maar hun samenstelling is niet helemaal wat je zou verwachten.
Neptunus, de achtste en verste planeet die we kennen, is de dichtste van de twee, hoewel hij iets kleiner is. Het grootste deel van zijn massa (80% of meer) bestaat uit een hete, dichte vloeistof van "ijzig" materiaal - water, methaan en ammoniak. Op dezelfde manier ligt onder de 4.828 km dikke atmosfeer van Uranus een vloeistofrijke laag die lijkt op die van Neptunus.
Neptunus heeft geen duidelijke oppervlaktelaag. In plaats daarvan gaat het gas over in een soep van smeltend ijs en water. Beide planeten kunnen een oceaan bevatten.
Kometen bevatten enorme hoeveelheden water. En dat is geen wonder. Deze kleine hemellichamen in het zonnestelsel zijn in wezen kosmische sneeuwballen van bevroren gassen, rotsen en stof. Op de foto zie je komeet Hale-Bopp boven de oude steencirkel Stonehenge in Engeland op 28 maart 1997.
De karakteristieke staart van een komeet wordt verklaard door het smelten en verdampen van vluchtige stoffen. We weten dit dankzij een gedurfd onderzoek dat in 2014 werd uitgevoerd toen de ruimtesonde Rosetta een rendez-vous had met komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko.
De lander van Rosetta, Philae, werd in 2004 gelanceerd door het Europees Ruimteagentschap en landde op het oppervlak van de komeet en verzamelde gegevens van dichtbij van het oppervlak. Rosetta stelde vast dat de samenstelling van de waterdamp van Churyumov-Gerasimenko vermengd was met aanzienlijke hoeveelheden formaldehyde en methanol.
Voorbij de baan van Neptunus, in een gebied in de ruimte dat ook Pluto en de meeste andere bekende dwergplaneten en sommige kometen hun thuis noemen, bevindt zich de Kuipergordel. Deze vlakke ring van kleine ijzige lichamen is zo ver van de zon verwijderd dat zelfs de gassen er in vaste toestand zijn. Deze donkere, bevroren grens van ons zonnestelsel is enorm en mysterieus en wordt nauwelijks begrepen.
In 2018 identificeerde NASA een grote hoeveelheid water in de atmosfeer van een reusachtige exoplaneet die bekend staat als WASP-39b. Wetenschappers gebruikten de Hubble- en Spitzer-ruimtetelescopen om de 'vingerafdrukken' van water te vinden rond WASP-39b, die zich 700 lichtjaar van de aarde bevindt. Een exoplaneet is trouwens een planeet die rond een ster buiten het zonnestelsel draait.
Een verbazingwekkende ontdekking in 2022 heeft astrofysici en astronomen geschokt en verrukt. Met behulp van twee verschillende telescopen, één in Hawaï en één in Californië, ontdekten de wetenschappers de grootste en oudste watermassa die ooit in het heelal is ontdekt: een gigantische, 12 miljard jaar oude wolk met 140 biljoen keer meer water dan alle oceanen op aarde bij elkaar.
De waterdampwolk werd gezien rondom een superzwaar zwart gat dat een quasar wordt genoemd. De aanwezigheid van waterdamp laat zien dat er al bijna het hele bestaan van het heelal water voorkomt, aldus de onderzoekers.
Zie ook: De meest indrukwekkende foto's van Mars
Bronnen: (The Planetary Society) (Nature) (NASA Science) (Space.com) (ESA/Hubble)
See also: Mysterious moons of our solar system
Hoeveel water is er in het heelal?
Waar in het heelal bevindt zich het levensgoud?
LIFESTYLE Wetenschap
Wist je dat er in ons hele sterrenstelsel enorme hoeveelheden water bestaan? Veel hiervan is in gasvorm, maar wetenschappers geloven dat sommige manen en planeten in ons eigen zonnestelsel enorme ondergrondse oceanen herbergen.
Miljarden jaren geleden had Mars oceanen en rivieren. Na verloop van tijd verdween dat water en bleef er alleen ijs over op het oppervlak, vooral in de poolkappen. In 2015 bevestigden NASA-wetenschappers echter het bewijs dat er inderdaad vloeibaar water op het Martiaanse oppervlak stroomt. Maar het was de ontdekking in 2022 van een gigantische, 12 miljard jaar oude kosmische 'regenwolk' op 700 lichtjaar van de aarde die het geloof bevestigde dat er al bijna het hele bestaan van het universum water voorkomt. Dus, waar in de ruimte is levensgoud te vinden?
Klik door deze galerij en lanceer jezelf door een zee van buitenaardse ontdekkingen.